Ως ορθοστατική υπόταση ορίζεται η διαρκής μείωση της συστολικής πίεσης κατά τουλάχιστον 20 mmHg ή της διαστολικής πίεσης κατά τουλάχιστον 10 mmHg εντός 3 λεπτών σε ορθοστασία.
Για τη διάγνωσή της απαιτείται μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Η ορθοστατική υπόταση δεν είναι σύμπτωμα αλλά ένδειξη που υποδηλώνει εξάντληση του όγκου αίματος ή μειωμένη ικανότητα περιφερικής αγγειοσύσπασης ή και τα δύο. (Palma and Kaufmann, 2020).
Ορθοστατική υπόταση: Βασικά χαρακτηριστικά
Όταν η ορθοστατική υπόταση έχει ως αποτέλεσμα την μειωμένη αιμάτωση σημαντικών οργάνων και κυρίως του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα υγείας ακόμη και θνησιμότητα.
Είναι συχνή στην 3η ηλικία, ως αποτέλεσμα διαφόρων ιατρικών καταστάσεων. Κάποιες από αυτές είναι: εξάντληση ενδοαγγειακού όγκου, συσσώρευση αίματος στην κυκλοφορία (κιρσώδεις φλέβες), σιδηροπενική αναιμία, αντιυπερτασική αγωγή, ατονία και σωματική αποδυνάμωση. Σε αυτους τους ασθενείς, η ορθοστατική υπόταση βελτιώνεται σημαντικά όταν αντιμετωπίζεται και το υποκείμενο αίτιο. (Joseph et al., 2017)
Σε μια μειοψηφία ασθενών, η ορθοστατική υπόταση οφείλεται σε μειωμένη απελευθέρωση της ορμόνης νορεπινεφρίνης από τα μεταγαγγλιακά συμπαθητικά νεύρα, με αποτέλεσμα ανεπαρκή αγγειοσύσπαση κατά την όρθια θέση . Αυτή η κατάσταση ορίζεται ως νευρογενής ορθοστατική υπόταση και παρατηρείται συχνότερα σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη (Palma and Kaufmann, 2020).
Σημεία και συμπτώματα
Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν συχνά αίσθημα ζάλης και ιλίγγου.
Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί δύσπνοια που οφείλεται σε αναντιστοιχία αερισμού-αιμάτωσης στους πνεύμονες, πόνο στο στήθος λόγω μυοκαρδιακής υποπίεσης, πονοκέφαλος, κόπωση, σύγχυση ή δυσκολία συγκέντρωσης. Ορισμένοι ασθενείς αναφέρουν άλγος στον αυχένα όταν στέκονται όρθιοι. Μπορεί να εμφανιστεί θόλωση ή δυσκολία όρασης, πιθανώς λόγω ισχαιμίας του αμφιβληστροειδούς.(Aksenova et al., 2018)
Θεραπεία
Επειδή η ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης δεν είναι δυνατή, ο στόχος της θεραπείας σε ασθενείς με ορθοστατική υπόταση είναι η ανακούφιση από τα συμπτώματα και η προστασία των οργάνων-στόχων . Υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία της νευρογενούς ορθοστατικής υπότασης.
Περίπου το 50% των ασθενών έχουν επίσης και υπέρταση ύπτιας θέσης (συστολική αρτηριακή πίεση τουλάχιστον 140 mm Hg ή διαστολική αρτηριακή πίεση τουλάχιστον 90 mm Hg μετά από τουλάχιστον 5 λεπτά σε ύπτια θέση). Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία είναι πιο περίπλοκη, καθώς η φαρμακευτική αγωγή για την υπέρταση δεν συνίσταται στην ορθοστατική υπόταση. (Palma and Kaufmann, 2020)
Φαρμακευτική αγωγή
Αγωγή που προκαλεί αγγειοδοαστολή ή μείωση ενδοαγγειακού όγκου μπορεί να επιδεινώσει την ορθοστατική υπόταση. Τέτοια φάρμακα είναι: νιτρώδη, διουρητικά, αποκελιστές διαύλων ασβεστίου, β-αποκλειστές, παρεμποδιστές στης φωσφοδιεσθεράσης-5 κ.α.
Αναιμία
Σε ασθενείς με αναιμία, μειώνεται η ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου και κατά συνέπεια, επιδεινώνεται η υπόταση. Η αιμοσφαιρίνη απομακρύνει το μονοξείδιο του αζώτου, το οποίο είναι ένας ισχυρός αγγειοδιασταλτικός παράγοντας.
Είναι επομένως πιθανό οι μηχανισμοί που μεσολαβούνται από το μονοξείδιο του αζώτου να ενισχύουν την αγγειοδιαστολή σε ασθενείς με ορθοστατική υπόταση και αναιμία. Επομένως, η αναιμία πρέπει να διερευνάται και να αντιμετωπίζεται με κατάλληλη διατροφική παρέμβαση. Η αύξηση της ερυθροκυτταρικής μάζας με ανασυνδυασμένη ερυθροποιητίνη βελτιώνει την ορθοστατική υπόταση.
Ορθοστατική υπόταση και μη φαρμακολογική παρέμβαση (Τρόπος ζωής, Διατροφή,
Φυσική Δραστηριότητα)
Η εκπαίδευση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της διαχείρισης της ορθοστατικής υπότασης.
Θερμοκρασία
Το θερμό περιβάλλον προκαλεί αγγειοδιαστολή και επιδεινώνει την υπόταση. Επομένως, πρέπει να αποφεύγονται οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες.
Άσκηση
Επίσης, η καθιστική ζωή και η απώλεια μυικής μάζας επιδεινώνουν την κατάσταση, καθώς η μυική μάζα συμβάλλει σε ενισχυμένο μεταβολισμό, βελτιωμένη αιματική ροή και μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς (αύξηση μιτοχονδρίων με αερόβια προπόνηση και μυική υπερτοφία με προπόνηση αντιστάσεων).
Είναι λοιπόν σημαντική η συστηματική άσκηση, αλλά συγκεκριμένα στατικές ασκήσεις όπως στατικό ποδήλατο για να αποφευγθεί η όρθια θέση. Επιπλέον, συστήνεται η κολύμβηση, καθώς η υδροστατική πίεση του νερού αντισταθμίζει την πτώση της αρτηριακής πίεσης και βελτιώνει την ορθοστατική ανοχή. (Joseph et al., 2017)
Διατροφή
Όσον αφορά τη διατροφή, υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες που είναι καλό να εφαρμόζονται.
Κατά την διαδικασία της πέψης έχουμε αυξημένη συγκέντρωση αίματος στη γαστρεντερική κυκλοφορία. Φυσιολογικά, η κατάταση αυτή αντισταθμίζεται από την διέγρεση των νεύρων του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, τα οποία προκαλούν σπλαχνική αγγειοσυστολή.
Όμως, σε ασθενείς με νευρογενή ορθοστατική υπόταση, η αγγειοσύσπαση είναι ανεπαρκής με αποτέλεσμα να εμφανίζεται υπόταση εντός 2 ωρών μετά την κατανάλωση φαγητού. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μεταγευματική υπόταση και είναι ιδιαίτερα έντονη μετά από γεύματα μεγάλα σε όγκο και πλούσια σε υδατάνθρακες υψηλού γλυκαιμικού δείκτη (λευκό ψωμί, βραστές πατάτες, πρόσθετα σάκχαρα, γλυκίσματα, επεξεργασμένα προιόντα, σιρόπια (μέλι, μαρμελάδα, σιρόπι αγάυης κ.α.) αποξηραμένα φρούτα με πρόσθετα σάκχαρα).
Συνεπώς συνιστάται διατροφή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη καθώς και μικρά και συχνά γεύματα. Πιο συγκεκριμένα:
Τροφές πλούσιες σε πρωτείνη: ψάρι, λευκό κρέας, κόκκινο κρέας με μέτρο ώστε η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων να μη ξεπερνά το 10% της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης, μανιτάρια, όσπρια, ξηροί καρποί.
Ακόρεστα λιπαρά οξέα: Ξηροί καρποί ανάλατοι, ελαιόλαδο, λιπαρά ψάρια, ιχθυέλαια
Υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη: γλυκοπατάτες, προιόντα ολικής άλεσης, φρούτα (φράουλες, μάνγκο, δαμάσκηνα, ροδάκινο άγουρο, γκρέιπφρουτ, ακτινίδιο, μαντορίνι, αχλάδι), ωμά λαχανικά
Γαλακτοκομικά προιόντα: γιαούρτι, γάλα, σκληρά τυρία (Aksenova et al., 2018)
Σε περίπτωση αναιμίας θα πρέπει να ακολοθείται διατροφή πλούσια σε σίδηρο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.
Ο σίδηρος χωρίζεται σε 2 κατηγορίες, τον αιμικό και τον μη αιμικό. Ο αιμικός βρίσκεται σε ζωικές τροφές (κόκκινο κρέας, ψάρια, πουλερικά) ενώ ο μη αιμικός σε φυτικές (φακές, φασόλια, σπανάκι, εμπλουτισμένα δημητριακά). Γενικά, απορροφάται καλύτερα ο αιμικός σίδηρος. Οι πρωτεΐνες του κρέατος και η βιταμίνη C (πορτοκάλι, πιπεριές ακτινίδιο) βελτιώνουν την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου. Οι τανίνες (τσάι), το ασβέστιο (γαλακτοκομικά), οι πολυφαινόλες και τα φυτικά οξέα (όσπρια και ολικής αλέσεως προϊόντα) μειώνουν την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου.(Lynch et al., 2018)
Αλκοόλ
Το αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς είναι αγγειοδιασταλτικό. (Palma and Kaufmann, 2020)
Συμπερασματικά
Η ορθοστατική υπόταση είναι μια κατάσταση που χρήζει αντιμετώπισης καθώς μειώνει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Η μη φαρμακολογική παρέμβαση περιλαμβάνει αποφυγή θερμού περιβάλλοντος, καθώς και σωματική άσκηση (κυρίως στατικές ασκήσεις ή κολύμβηση) για διατήρηση ή και αύξηση της μυικής μάζας. Ακόμη, προτιμάται διατροφή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και πλούσια σε διατροφικό σίδηρο σε περιπτώσεις συνύπαρξης σιδηροπενικής αναιμίας. Τέλος, μικρά και συχνά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας προτιμώνται έναντι μεγάλων σε όγκο γευματων, πάντα με την επίβλεψη ειδικού.
Βιβλιογραφία
Aksenova, A.V. et al. (2018) ‘State of the art for diagnosis and treatment of orthostatic hypotension’, Systemic Hypertension, 15(2), pp. 32–42. Available at: https://doi.org/10.26442/2075-082X_2018.2.32-42
Joseph, A. et al. (2017) ‘Orthostatic hypotension: A review’, Néphrologie & Thérapeutique, 13, pp. S55–S67. Available at: https://doi.org/10.1016/j.nephro.2017.01.003
Lynch, S. et al. (2018) ‘Biomarkers of Nutrition for Development (BOND)—Iron Review’, The Journal of Nutrition, 148, pp. 1001S-1067S. Available at: https://doi.org/10.1093/jn/nxx036
Palma, J.-A. and Kaufmann, H. (2020) ‘Management of Orthostatic Hypotension’
Δημοσίευση σχολίου