Κατανοώντας τι ακριβώς είναι οι τροφικές αλλεργίες

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αλελργιών και Ανοσολογίας (Εuropean Academy of Allergy and Clinical Immunology, ΕAACI) τα κρούσματα τροφικών αλλεργιών στην Ευρώπη είναι 7 φορές περισσότερα σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Είναι οι καλύτερες διαγνωστικές μέθοδοι που οδηγούν στην έγκυρη διάγνωση; Είναι το «αποστειρωμένο» περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά;
Τα αίτια αύξησης των ποσοστών των τροφικών αλλεργιών δεν είναι ξεκάθαρα, όμως οι επιστήμονες έχουν μελετήσει σε βάθος τους μηχανισμούς που λαμβάνουν χώρα στο ανοσοποιητικό σύστημα κατά την έκθεση σε έναν τροφικό αλλεργιογόνο παράγοντα.
Βήμα 1^ο: Κατά την πρώτη έκθεση σε έναν αλλεργιογόνο παράγοντα ο οργανισμός «ερρεθίζεται» σε αυτόν και δεν παρατηρείται κάποια αντίδραση. Στη φάση αυτή το ανοσοποιητικό αναγνωρίζει λανθασμένα ως εισβολέα  κάποιο από τα συστατικά του τροφίμου, συνήθως είναι μία πρωτεΐνη, και παράγει αντισώματα για την αντιμετώπισή του. Τα ειδικά αυτά αντισώματα ονομάζονται ανοσοσφαιρίνες Ε (IgE) και εγκαθίστανται σε κύτταρα του ανοσοποιητικού που εντοπίζονται σε «πύλες εισόδου» στο σώμα όπως η αναπνευστική οδός, τα μάτια και το έντερο.
Βήμα 2^ο: Την δεύτερη φορά που κάποιος θα καταναλώσει το ίδιο τρόφιμο αυτό,  ο αλλεργιογόνος παράγοντας θα «ξυπνήσει» αμέσως τις ανοσοσφαιρίνες, οι οποίες θα δώσουν με τη σειρά τους εντολή στο ανοσοποιητικό για την παραγωγή χημικών ουσιών (π.χ. ισταμίνη) και τελικά για την εκδήλωση της αλλεργικής αντίδρασης.

Συμπτώματα: Η αλλεργική αντίδραση θα εκδηλωθεί μέσα στα επόμενα 30 λεπτά με συμπτώματα όπως το πρήξιμο των χειλιών, η δυσκολία στην αναπνοή, η ζαλάδα, ο κνησμός (φαγούρα), ζαλάδα, διάρροια, έμετος και στη χειρότερη μορφή της με αναφυλακτικό σοκ.
Τα 8 περισσότερο αλλεργιογόνα τρόφιμα: Παρότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να παρουσιάσει αλλεργίες σε ένα ευρύ φάσμα τροφίμων. Τα 8 τρόφιμα στα οποία  παρουσιάζονται συνήθως αλλεργίες είναι:

• Φιστίκια
• Ξηροί καρποί
• Ψάρια
• Οστρακοειδή
• Σιτάρι
• Αυγά
• Σόγια
• Γάλα

Εάν δεν έχετε εμφανίζει κάποια αλλεργία ως παιδί, αυτό δεν σημαίνει πως την «έχετε γλυτώσει» καθώς οι αλλεργίες ενδέχεται να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Συνήθως οι παιδικές αλλεργίες των αυγών, του γάλακτος και της σόγιας ξεπερνώνται. Αντιθέτως εάν εμφανίσετε μία τροφική αλλεργία στην ενήλικη ζωή σας δεν θα την αποχωριστείτε ποτέ. Όσο περισσότερο εκτίθεστε σε ένα τρόφιμο, τόσο αυξάνετε και τις πιθανότητες να αντιδράσετε σε αυτό. Για παράδειγμα τα ποσοστά αλλεργιών στο ρύζι είναι τόσο υψηλά στην Ιαπωνία, όσο σε καμία άλλη χώρα.
Υπάρχουν διάφορες ειδικότερες μορφές τροφικών αλλεργιών όπως είναι για παράδειγμα:

• Η Ηωσινοφιλική Οισοφαγίτιδα που περιλαμβάνει την αυξημένη συγκέντρωση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος (ηωσινόφιλα) στον οισοφάγο. Τα συμπτώματα επικεντρώνονται κυρίως στο γαστρεντερικό σύστημα (ναυτία, έμετος, κοιλιακός πόνος, παλινδρόμηση).
• Σε μία άλλη εκδοχή της τροφικής αλλεργίας, το σώμα αναγνωρίζει κάποιο συστατικό των τροφίμων ως ένα άλλο στοιχείο στο οποίο έχει αλλεργία. Η μορφή αυτή ονομάζεται Σύνδρομο Στοματικής Αλλεργίας και παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα που έχουν αλλεργία στη γύρη. Το σώμα «παρεξηγεί» συστατικά ωμών φρούτων και λαχανικών όπως το μήλο, τα κεράσια, τα ακτινίδια, οι ντομάτες και οι πιπεριές, για τη γύρη. Η λύση συνήθως έρχεται καταναλώνοντας τις τροφές αυτές μαγειρεμένες.
• Μία τρίτη ιδιαίτερη περίπτωση τροφικής αλλεργίας είναι εκείνη η οποία ενεργοποιείται από τη φυσική δραστηριότητα. Εκδηλώνεται όταν ένα άτομο καταναλώσει μία τροφή πριν αθληθεί και καθώς η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει κατά την άσκηση προκαλείται η αλλεργική αντίδραση. Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η αποφυγή του συγκεκριμένου τροφίμου 1 με 2 ώρες πριν την προπόνηση.

Τροφικές δυσανεξίες: Οι τροφικές δυσανεξίες δεν περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση των ανοσοσφαιρίνων Ε στο ανοσοποιητικό σύστημα και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να συγχέονται με τις τροφικές αλλεργίες. Οι δυσανεξίες προκαλούνται είτε από την έλλειψη κάποιου ενζύμου στο σώμα (δυσανεξία στη λακτόζη), είτε από αδυναμία μεταβολισμού κάποιας ουσίας (ευαισθησία στη γλουτένη, σε πρόσθετα τροφίμων όπως το MSG). Οι τελευταίες δεν θεωρούνατι πως βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου.
Αντιμετώπιση: Δεν υπάρχει θεραπεία για τις αλλεργίες. Οι μόνοι τρόποι αντιμετώπισης είναι: ο αποκλεισμός από τη διατροφή του αλλεργιογόνου παράγοντα, η προσεκτική ανάγνωση των συστατικών των έτοιμων τροφίμων, το καλό πλύσιμο των χεριών και ο καθαρισμός των επιφανειών, αλλά και η ευαισθητοποίηση των χώρων εστίασης στην εξυπηρέτηση ατόμων με τροφικές αλλεργίες.
Τέλος, καθώς οι ειδικές δίαιτες αποκλεισμού και τα τεστ δυσανεξίας κατακλύζουν την αγορά της διατροφής, μην αποκλείετε εντελώς από τη διατροφή ένα φαγητό σας χωρίς να έχει προηγηθεί διάγνωση από κάποιο ειδικό επιστήμονα για αλλεργία ή κοιλιοκάκη.
Δείτε εδώ ένα βίντεο που εξηγεί παραστατικά το μηχανισμό ενεργοποίησης του αμυντικού συστήματος κατά την έκθεση σε έναν τροφικό αλλεργιγόνο παράγοντα (αγγλικά).

Διαβάστε εδώ περισσότερες γενικές πληροφορίες για τις αλλεργίες.

Διαβάστε εδώ περισσότερα για τη διατροφή και τις αλλεργίες της άνοιξης.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
ivipapai@gmail.com
Πηγές:
1. National Institute of Allergies and Infectious Diseases. Understanding food allergies. Last accessed 24/1/2016.
https://www.niaid.nih.gov/topics/foodallergy/understanding/Pages/default.aspx
2. Internetaional Food Information Council. Understanding Food Allergy. Last accessed 24/1/2016.
http://www.foodinsight.org/Content/76/Understanding-Food-Allergy.pdf
3. The Longwood Seminras. Was It Something I Ate? Understanding Food Allergies. March, 2015. Last accessed 24/1/2016.
https://hms.harvard.edu/sites/default/files/assets/Sites/Longwood_Seminars/2015_Longwood%20Seminar%20Allergy%20Reading%20Pack.pdf
4. FARE. Facts & Stats. Last accessed 24/1/2016.

https://www.foodallergy.org/facts-and-stats